ภูเขาไฟเป็นช่องเปิดบนผิวดาวเคราะห์หรือดวงจันทร์ซึ่งมีวัตถุที่อุ่นกว่ารอบๆ ออกมาจากภายใน เมื่อวัตถุดังกล่าวออกมา ทำให้เกิดการปะทุ ซึ่งอาจเป็นการระเบิดปล่อยวัตถุขึ้นไปบนท้องฟ้า หรืออาจสงบ มีเพียงการไหลเบาๆ ของวัตถุ ขี้เถ้า หรือก็าซ หากเป็นวัตถุที่ออกมาอาจเป็นหินหลอมละลาย เรียกว่า ลาวา (lava) เมื่ออยู่บนผิว และเรียกว่า แม็กม่า (magma) เมื่ออยู่ใต้ดิน

ภูเขาไฟมี 3 ลักษณะ คือ

1. ภูเขาไฟมีพลัง (active volcanoes)เป็นภูเขาไฟซึ่งเพิ่งเกิดการปะทุหรือกำลังจะมีการปะทุในอนาคต

2. ภูเขาไฟสงบ (dormant volcanoes)เป็นภูเขาไฟที่ไม่มีการปะทุแต่อาจจะเกิดขึ้นบางครั้งในอนาคต

3. ภูเขาไฟดับสนิท (extinct volcanoes)เป็นภูเขาไฟที่จะไม่เกิดการปะทุอีกเลย